Verbinding in de samenleving

In ons werk ervaren we vaak afstand tussen de systeemwereld en de leefwereld, een kloof die wordt aangeduid als 'de tussenruimte'. Dit is ruimte tussen de beleidsmatige- en formele kaders van organisaties en de alledaagse ervaringen van mensen. Beleidsmakers ontwerpen systemen met de intentie om deze kloof te dichten. Wij zien dat deze systemen in de praktijk niet altijd goed aansluiten bij de werkelijke behoeften van mensen. Mensen voelen zich niet gehoord, met misverstanden tot gevolg. Bij Hieroo streven naar meer verbinding tussen beide werelden en bewegen in de tussenwereld om gezamenlijk oplossingen te bedenken.

Het belang van verschillende perspectieven

Wat hebben de schade van aardbevingen in Groningen, sociaal-economische bubbelvorming of toenemende segregatie met elkaar gemeen? Op het oog weinig, maar elk van deze voorbeelden mist perspectief. Andermans perspectief. Het perspectief waardoor beleid en uitvoering meer met elkaar in lijn liggen, het perspectief dat je bewust maakt van andermans leefwereld, van elkaars situatie. Denk aan de Groningers die niet zijn gehoord en waarbij het advies van de Staatstoezicht op de Mijnen werd genegeerd. Of het feit dat bepaalde bevolkingsgroepen elkaar niet meer tegenkomen in steden die almaar meer afgezonderd raken. Begrip voor elkaars situatie, zicht op de kansen maar ook uitdagingen waar groepen mee kampen, sneeuwt daarmee onder. Het Mattheus effect, waarbij de rijken rijker worden en de armen armer, onderstreept dit. Deze groeiende kansenongelijkheid voedt het klimaat waarin het perspectief op de ander verdwijnt. Een klimaat waarin we niet weten dat onze buurvrouw van driehoog achter haar energierekening niet kan betalen of haar kind geen ontbijt mee naar school kan geven. Een missend perspectief dat meer context, wederzijds begrip en betrokkenheid in de weg staat en een gedegen en breed gedragen oplossing kan creëren. Een missend perspectief dat resulteert in de nadruk leggen op de verkeerde plek, controlerende mechanismen en bureaucratie.

In het bepalen van beleid hebben we vaak de neiging om ons te richten op het oplossen van problemen en te wantrouwen richting de mensen waar het om gaat. Dit beperkt ons zicht op de dingen die goed gaan. De onderdelen die met een klein zetje veel potentie hebben. Daar komt vaak nog bij dat beleidsmakers zelf geen ervaring met de doelgroep hebben. Beleid over armoede, eenzaamheid of verslaving schrijven terwijl je het zelf nooit bent geweest. Hierdoor ontstaan ideeën waar de doelgroep niet ècht bij gebaat is. Dit betekent niet dat je altijd arm, eenzaam of verslaafd moet zijn geweest om bij te dragen aan oplossingen. Maar je hiervan bewust zijn, gesprekken voeren en samen met ervaringsdeskundigen werken is wel het minimale.

De vraagstukken waar wij als samenleving vandaag de dag mee kampen, komen voort uit de vervreemding van verschillende leefwerelden. Leefwerelden die elkaar niet ontmoeten en weerspiegeld worden in zij die besluiten nemen zonder zich in te kunnen leven in degenen waar het beleid voor geschreven wordt. Dit is terug te vinden in besluiten waar een groot deel van de betrokkenen zich niet in kan vinden. En terug te zien in groepen die zich niet gehoord voelen. Denk aan problemen die zich afspelen in veel wijken, waar bewoners in dienst staan van de beleidsagenda. Een goed voorbeeld zijn de grootschalige stedelijke vernieuwingen van kwetsbare wijken waar aan 'afvinkparticipatie wordt gedaan' of wijkgerichte preventie waar bewonersbetrokkenheid succesbepalend is.

Samen tot de kern van het probleem komen

Het is een gegeven dat onze samenleving steeds complexer wordt. Dat deze complexiteit ook terug te vinden is in de maatschappelijke vraagstukken die opgelost dienen te worden evenmin. Om deze complexiteit het hoofd te bieden, zijn samenwerkingen nodig waarin iedereen haar eigen belang ondergeschikt maakt aan het maatschappelijke probleem. Om tot een échte oplossing te komen, zullen wij op een groot wit papier het vraagstuk centraal moeten stellen en met alle betrokkenen vrijdenkend aan de slag moeten gaan.

Dit doen wij door samen te creëren, ook wel co-creatie genoemd. Het proces waarbij alle belanghebbenden invloed hebben op het proces en resultaat. Gefragmenteerde samenwerking voortkomend uit ego denken, maakt hier plaats voor een integrale benadering. Dit eco denken typeert zich door de notie dat een vraagstuk zich niet laat tackelen door slechts een deel van de betrokkenen hierin te betrekken óf enkel de symptomen aan te pakken.

Het vraagt om een holistische benadering, waarin het vraagstuk wordt bekeken uit verschillende hoeken en de verscheidenheid aan perspectieven de diepte creëert die nodig is om tot de kern van het probleem te komen. Dit leidt tot meer draagvlak onder betrokkenen, duurzame samenwerkingsverbanden, hogere kwaliteit van relevantere kennis en inzichten en een positievere relatie tussen betrokkenen.

Lokaal verbinden

Verbinding met de maatschappij kan alleen ontstaan wanneer eenieder actief participeert in de samenleving. Weten wat er speelt door gesprekken te voeren, luisteren naar anderen en te doorleven wat er speelt. Gekscherend zeggen wij wel eens dat wij 'met één been in de wijk staan'. Wij zijn ervan overtuigd dat de meeste impact gemaakt wordt door lokaal actief te zijn, in samenwerking met andere lokale experts.

Uitgaan van wat er al bestaat en samen optrekken om te werken, te leren en plezier te maken. Dat is wat nodig is om de vraagstukken van vandaag de dag het hoofd te bieden. Binnen deze visie zijn wij opzoek naar verbinding tussen systeem en leefwereld, waarbij alle perspectieven meegewogen worden. Door het vraagstuk te benaderen vanuit een lokaal perspectief wordt de betrokkenheid, verbinding en het vertrouwen vergroot.

Niet praten over, maar praten mét

De sleutel tot verandering ligt in de verandering van de verhalen die ten grondslag liggen aan deze systemen. Systemische verandering is alleen mogelijk wanneer de ondersteunende verhalen veranderen. Wij geloven dat deze verandering alleen bereikbaar is door te luisteren naar diverse stemmen en perspectieven en actief de betrokkenheid te vergroten bij het vormgeven van de oplossing. Niet praten over de doelgroep, maar mét de doelgroep.

Neem bijvoorbeeld de Community Challenge van Hieroo Utrecht. Hier werd gekeken hoe het thema duurzaamheid meer tot leven gebracht kon worden onder jongeren. Wat bleek? De dialoog aangaan met deze groep hielp enorm om inzicht te krijgen in de voorkeuren van deze groep. Geen belerende toon en opgelegde regels en gedragingen om het gedrag te sturen, maar juist ruimte creëren om invulling te geven aan gedragingen die duurzaamheid bevorderen.

Een ander voorbeeld is onze betrokkenheid bij BROODerhood. Hier werken wij in de wijk met leef- en systeemwereld aan een nieuw verhaal rondom brood, voedsel en de leefomgeving. Vanuit verschillende principes zoals Theorie U en Asset Based Community Development is een kunstgemeenschap ontstaan die vanuit gedeelde waarden en culturele tradities rituelen organiseren waarin generatieverhalen en duurzame toekomstvisies centraal staan.